9 / 18تعداد زخم های امام علیه السلام
4835.عنه صلی الله علیه و آله ( فی وَصفِ عَلِیٍّ علیه السلام ) الأمالی ، صدوق به نقل از برید بن معاویه عِجْلی ، از امام باقر علیه السلام : حسین بن علی علیه السلام ، شهید شد و سیصد و بیست و چند زخم در او یافتند ؛ زخم بر اثر نیزه و ضربه شمشیر و اصابت تیر .
همچنین روایت شده که همه زخم ها در قسمت جلوی بدن او بود ؛ زیرا او ، پشت به دشمن نمی کرد و نمی گریخت . (1) .
1- .در المناقب، ابن شهرآشوب ، این افزوده آمده است : «و تیرهای فرو رفته در زِرِهش، مانند خار در پوست خارپشت بود».
4836.عنه صلی الله علیه و آله :الأمالی للطوسی عن معاذ بن مسلم عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :وُجِدَ بِالحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه السلام نَیِّفٌ وسَبعونَ ضَربَهً بِالسَّیفِ . (1)4830.امام علی علیه السلام :تاریخ الطبری عن أبی مخنف عن جعفر بن محمّد بن علیّ [الصادق] علیه السلام :وُجِدَ بِالحُسَینِ علیه السلام حینَ قُتِلَ ، ثَلاثٌ وثَلاثونَ طَعنَهً ، وأربَعٌ وثَلاثونَ ضَربَهً . (2)4831.امام علی علیه السلام :دلائل الإمامه :قالَ أبو عَبدِ اللّهِ جَعفَرُ بنُ مُحَمَّدٍ [الصّادِقُ] علیه السلام : وُجِدَ بِالحُسَینِ علیه السلام ثَلاثٌ وثَلاثونَ طَعنَهً ، وأربَعٌ وأربَعونَ ضَربَهً ، ووُجِدَ فی جُبَّهِ خَزٍّ دَکناءَ کانَت عَلَیهِ مِئَهُ خَرقٍ وبِضعَهَ عَشَرَ خَرقا ، ما بَینَ طَعنَهٍ وضَربَهٍ ورَمیَهٍ . ورُوِیَ : مِئَهٌ وعِشرونَ . (3)4832.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ( درباره علی علیه السلام ) دعائم الإسلام عن علیّ بن الحسین [زین العابدین] علیه السلام :اُصیبَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام وعَلَیهِ جُبَّهُ خَزٍّ ، حَسِبنا فیها أربَعینَ جِراحَهً ما بَینَ ضَربَهٍ وطَعنَهٍ . (4)4833.الأمالی ، صدوق ( به نقل از ابو اُمامه ) الکافی عن جابر عن أبی جعفر [الباقر] علیه السلام :قُتِلَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام وعَلَیهِ جُبَّهُ خَزٍّ دَکناءُ ، فَوَجَدوا فیها ثَلاثَهً وسِتّینَ ؛ مِن بَینِ ضَربَهٍ بِالسَّیفِ ، وطَعنَهٍ بِالرُّمحِ ، أو رَمیَهٍ بِالسَّهمِ . (5)4834.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :الحدائق الوردیّه :رُوِیَ عَن بَعضِهِم أنَّهُ قالَ : لَم یُضرَب أحَدٌ فِی الإِسلامِ مُنذُ کانَ ، أکثَرَ مِن ضَربِ الحُسَینِ علیه السلام ؛ وُجِدَ بِهِ مِئَهٌ وعِشرونَ ضَربَهً بِسَیفٍ ، ورَمیَهٍ ، وحَذفٍ (6) بِحَجَرٍ . (7) .
1- .الأمالی للطوسی : ص 677 ح 1431 وراجع : الملهوف : ص 172 و مثیر الأحزان : ص 73 و مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 34 .
2- .تاریخ الطبری : ج 5 ص 453 ، أنساب الأشراف : ج 3 ص 409 ، مروج الذهب : ج 3 ص 71 ، الکامل فی التاریخ : ج 2 ص 573 کلّها من دون إسنادٍ إلی أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام ، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 37 ؛ الملهوف : ص 178 ، مثیر الأحزان : ص 76 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 52 .
3- .دلائل الإمامه : ص 178 ، الحدائق الوردیّه : ج 1 ص 123 ؛ الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) : ج 1 ص 474 ، الردّ علی المتعصّب العنید : ص 39 کلاهما من دون إسنادٍ إلی أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام نحوه .
4- .دعائم الإسلام : ج 2 ص 154 ح 547 .
5- .الکافی : ج 6 ص 452 ح 9 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 94 ح 36 .
6- .الحَذْفُ : یستعمل فی الرمی والضرب معا (النهایه : ج 1 ص 356 «حذف») .
7- .الحدائق الوردیّه : ج 1 ص 213 .
4835.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ( در وصف علی علیه السلام ) الأمالی ، طوسی به نقل از مُعاذ بن مُسلم ، از امام صادق علیه السلام : هفتاد و چند زخم شمشیر ، در حسین بن علی علیه السلام یافتند .4836.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :تاریخ الطبری به نقل از ابو مِخنَف ، از امام جعفر صادق علیه السلام : هنگامی که حسین علیه السلام کُشته شد ، سی و سه زخمِ نیزه و سی و چهار زخم شمشیر ، در او یافت شد .4837.عنه صلی الله علیه و آله :دلائل الإمامه :ابو عبد اللّه امام جعفر صادق علیه السلام فرمود : «سی و سه زخمِ نیزه و چهل و چهار زخمِ شمشیر ، در حسین علیه السلام ، یافت شد و بر رَدای خَز تیره رنگ او ، بیش از صدو ده پارگی بر اثر نیزه و شمشیر و تیر بود» .
همچنین روایت شده [ که فرمود ] : «صد و بیست [ زخم ، در بدن او ] یافت شد» .4838.رسول اللّه صلی الله علیه و آله :دعائم الإسلام از امام زین العابدین علیه السلام : حسین بن علی علیه السلام به شهادت رسید و بر [ تن ]او ردایی از خَز بود که ما در آن ، چهل اثر زخم شمشیر و نیزه شمردیم .4839.عنه صلی الله علیه و آله ( لِعَلِیٍّ علیه السلام ) الکافی به نقل از جابر ، از امام باقر علیه السلام : حسین بن علی علیه السلام ، کشته شد و بر [ تن ]او، بالاپوش خَز تیره رنگی بود که شصت و سه اثر ضربه شمشیر و نیزه و تیر ، در آن یافتند .4840.عنه صلی الله علیه و آله ( لِعَلِیٍّ علیه السلام ) الحدائق الوردیّه :از یکی از آنان (اهل بیت علیهم السلام ) روایت شده که فرموده است : «از آغاز اسلام ، هیچ کس بیشتر از حسین علیه السلام ، ضربه نخورده است . صد و بیست ضربه شمشیر و تیر و سنگ ، در او یافت شد» . .
4841.عنه صلی الله علیه و آله ( لِعَلِیٍّ علیه السلام ) الملهوف :وُجِدَ فی قَمیصِهِ مِئَهٌ وبِضعَ عَشرَهَ ، ما بَینَ رَمیَهٍ وضَربَهٍ وطَعنَهٍ . (1)9 / 19ما رُوِیَ فیمَن قَتَلَ الإِمامَ علیه السلام9 / 19 1شِمرٌ4840.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ( به علی علیه السلام ) کامل الزیارات عن شهاب بن عبد ربّه عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :لَمّا صَعِدَ الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام عَقَبَهَ البَطنِ ، قالَ لِأَصحابِهِ : ما أرانی إلّا مَقتولاً ، قالوا : وما ذاکَ یا أبا عَبدِ اللّهِ ؟ قالَ : رُؤیا رَأَیتُها فِی المَنامِ ، قالوا : وما هِیَ ؟ قالَ : رَأَیتُ کِلابا تَنهَشُنی ، أشَدُّها عَلَیَّ کَلبٌ أبقَعُ . (2)4841.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ( به علی علیه السلام ) تاریخ دمشق عن محمّد بن عمرو بن حسن :کُنّا مَعَ الحُسَینِ علیه السلام بِنَهرَی کَربَلاءَ ، فَنَظَرَ إلی شِمرِ بنِ ذِی الجَوشَنِ ، فَقالَ : صَدَقَ اللّهُ ورَسولُهُ ، قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : «کَأَنّی أنظُرُ إلی کَلبٍ أبقَعَ یَلَغُ فی دِماءِ أهلِ بَیتی» . وکانَ شِمرٌ أبرَصَ . (3) .
1- .الملهوف : ص 178 ، مثیر الأحزان : ص 76 ، شرح الأخبار : ج 3 ص 164 الرقم 1093 ، الحدائق الوردیّه : ج 1 ص 123 کلاهما عن الشعبی نحوه ؛ مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 37 ، الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) : ج 1 ص 474 ، تذکره الخواصّ : ص 253 عن هشام بن محمّد وفیه «مائه وعشرین» بدل «مائه وبضع عشره» وکلاهما نحوه .
2- .کامل الزیارات : ص 157 ح 194 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 87 ح 24 .
3- .تاریخ دمشق : ج 23 ص 190 ح 5031 و ج 55 ص 16 ح 11583 ، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 36 عن عمرو بن الحسن ، کنز العمّال : ج 13 ص 672 ح 37714 ؛ بحار الأنوار : ج 45 ص 56 وراجع : تذکره الخواصّ : ص 252 .
4842.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :الملهوف :در پیراهن امام علیه السلام ، بیش از صد و ده اثرِ تیر و شمشیر و نیزه ، یافت شد .
9 / 19قاتل امام علیه السلام در گزارش ها
9 / 19 1شِمْر
4843.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ( در روز غدیر ) کامل الزیارات به نقل از شهاب بن عبدِ رَبّه ، از امام صادق علیه السلام : هنگامی که حسین بن علی علیه السلام از عَقَبهُ البَطْن ، بالا رفت ، به یاران خویش فرمود : «من ، خود را کشته می بینم» .
گفتند : چرا ، ای ابا عبد اللّه ؟
فرمود : «به خاطر رؤیایی که در خواب دیدم» .
پرسیدند : چه بود ؟
فرمود : «دیدم که سگ هایی ، مرا گاز می گیرند و بیشتر از همه ، سگی سیاه و سفید ، (1) مرا می گرفت» .4844.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ( درباره علی علیه السلام ) تاریخ دمشق به نقل از محمّد بن عمرو بن حسن : ما با حسین علیه السلام ، در کنار دو رود کربلا بودیم که به شمر بن ذی الجوشن نگریست و فرمود : «خدا و پیامبرش ، راست گفته اند . پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود : گویی به سگی سیاه و سفید می نگرم که زبانش را در خون خاندانم می کند و می آشامد » .
و شمر ، پیسی داشت . .
1- .منظور ، سگی است که مرضِ پیسی دارد که کنایه از شمر است .
4845.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :مثیر الأحزان :ثُمَّ جاءَ آخَرُ فَقالَ : أینَ الحُسَینُ ؟ فَقالَ : ها أنَا ذا ، قالَ : أبشِر بِالنّارِ .
قالَ : اُبشِرُ بِرَبِّ رَحیمٍ ، وشَفیعٍ مُطاعٍ ، مَن أنتَ ؟ قالَ : أنَا شِمرُ بنُ ذِی الجَوشَنِ .
قالَ الحُسَینُ علیه السلام : اللّهُ أکبَرُ ! قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : رَأَیتُ کَأَنَّ کَلبا أبقَعَ یَلَغُ فی دِماءِ أهلِ بَیتی .
وقالَ الحُسَینُ علیه السلام : رَأَیتُ کَأَنَّ کِلابا تَنهَشُنی ، وکَأَنَّ فیها کَلبا أبقَعَ کانَ أشَدَّهُم عَلَیَّ ، وهُوَ أنتَ ، وکانَ أبرَصَ .
ونَقَلتُ عَنِ التِّرمِذِیِّ : قیلَ لِلصّادِقِ علیه السلام : کَم تَتَأَخَّرُ الرُّؤیا ؟ فَذَکَرَ مَنامَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَکانَ التَّأویلُ بَعدَ سِتّینَ سَنَهً . (1)4846.الکافی ( به نقل از حُمران بن اَعیَن ، از امام صادق علیه ) تاریخ خلیفه بن خیّاط :الَّذی وَلِیَ قَتلَ الحُسَینِ علیه السلام شِمرُ بنُ ذِی الجَوشَنِ ، وأمیرُ الجَیشِ عُمَرُ بنُ سَعدِ بنِ مالِکٍ . (2)4847.رسول اللّه صلی الله علیه و آله :مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی :فَغَضِبَ شِمرٌ مِنهُ ، وجَلَسَ عَلی صَدرِ الحُسَینِ علیه السلام ، وقَبَضَ عَلی لِحیَتِهِ وهَمَّ بِقَتلِهِ ... وضَرَبَهُ بِسَیفِهِ اثنَتَی عَشرَهَ ضَربَهً ، ثُمَّ حَزَّ رَأسَهُ . (3)4848.الإمام علیّ علیه السلام :الثقات لابن حبّان :الَّذی تَوَلّی فی ذلِکَ الیَومِ حَزَّ رَأسِ الحُسَینِ بنِ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیه السلام ، شِمرُ بنُ ذِی الجَوشَنِ . (4) .
1- .مثیر الأحزان : ص 64 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 31 ؛ أنساب الأشراف : ج 3 ص 401 ولیس فیه ذیله من «وقال الحسین علیه السلام » وراجع : الفتوح : ج 5 ص 99 ومقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 1 ص 251 .
2- .تاریخ خلیفه بن خیّاط : ص 179 ، تاریخ دمشق : ج 23 ص 190 .
3- .مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 36 ؛ بحار الأنوار : ج 45 ص 56 .
4- .الثقات لابن حبّان : ج 2 ص 311 .
4849.الإمام الباقر علیه السلام :مثیر الأحزان :سپس شخص دیگری آمد و گفت : حسین ، کجاست ؟
فرمود : «من ، این جا هستم» .
گفت : تو را به آتش [ دوزخ ] ، بشارت می دهم !
امام علیه السلام فرمود : «خود را به پروردگاری مهربان و شفاعتگری پذیرنده ، بشارت می دهم ! تو کیستی ؟» .
گفت : من ، شمر بن ذی الجوشن هستم .
حسین علیه السلام فرمود : «اللّه اکبر ! پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود : گویی سگی سیاه و سفید را می بینم که زبان ، در خون خانواده ام می کند و می آشامد » .
همچنین حسین علیه السلام فرمود : « [ در عالم رؤیا ] دیدم که سگانی ، مرا گاز می گیرند و در میان آنها ، سگی سیاه و سفید ، از همه بیشتر به من حمله می کند و آن ، تو بودی» .
و شمر ، پیسی داشت .
نیز از تِرمِذی نقل شده که به [امام] صادق علیه السلام گفته شد : [ تحقّق ] رؤیا ، تا کِی به تأخیر می افتد ؟
صادق علیه السلام ، از خواب پیامبر خدا صلی الله علیه و آله یاد کرد که پس از شصت سال ، اتّفاق افتاد .4850.الکافی عن علیّ بن النُّعمان رفعه عن الإمام الباقرتاریخ خلیفه بن خیّاط :عهده دار کُشتن حسین علیه السلام ، شمر بن ذی الجوشن و فرمانده لشکر ، عمر بن سعد بن مالک بود .4847.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :مقتل الحسین علیه السلام ، خوارزمی :شمر ، از آن کس [ که از کُشتن حسین علیه السلام ، خودداری کرده بود ] ، خشمگین شد . خودش بر سینه حسین علیه السلام نشست و محاسن او را گرفت و تصمیم به کُشتن او گرفت ... و با شمشیرش ، دوازده ضربه به او زد و سپس ، سرش را [ از تن ] جدا کرد .4848.امام علی علیه السلام :الثقات ، ابن حبّان :کسی که در آن روز (عاشورا) ، کُشتن حسین بن علی بن ابی طالب علیه السلام را به عهده گرفت ، شمر بن ذی الجوشن بود . .
9 / 19 2سِنانُ بنُ أنَسٍ4851.الإمام الصادق علیه السلام ( فی حدیثٍ طَویلٍ ذَکَرَ فیهِ الأَنبِیاءَ وأوصِیا ) اُسد الغابه :قَتَلَهُ [أیِ الحُسَینَ علیه السلام ] سِنانُ بنُ أنَسٍ النَّخَعِیُّ ، وقیلَ : قَتَلَهُ شِمرُ بنُ ذِی الجَوشَنِ ، وأجهَزَ عَلَیهِ خَولِیُّ بنُ یَزیدَ الأَصبَحِیُّ ، وقیلَ : قَتَلَهُ عُمَرُ بنُ سَعدٍ ، ولَیسَ بِشَیءٍ ، وَالصَّحیحُ أنَّهُ قَتَلَهُ سِنانُ بنُ أنَسٍ النَّخَعِیُّ .
وأمّا قَولُ مَن قالَ : قَتَلَهُ شِمرٌ وعُمَرُ بنُ سَعدٍ ؛ لِأَنَّ شِمرا هُوَ الَّذی حَرَّضَ النّاسَ عَلی قَتلِهِ ، وحَمَلَ بِهِم إلَیهِ ، وکانَ عُمَرُ أمیرَ الجَیشِ فَنُسِبَ القَتلُ إلَیهِ . (1)4852.الإمام الصادق علیه السلام :تاریخ الطبری عن أبی مخنف عن جعفر بن محمّد بن علیّ [الصادق] علیه السلام :جَعَلَ سِنانُ بنُ أنَسٍ لا یَدنو أحَدٌ مِنَ الحُسَینِ علیه السلام إلّا شَدَّ عَلَیهِ مَخافَهَ أن یُغلَبَ عَلی رَأسِهِ ، حَتّی أخَذَ رَأسَ الحُسَینِ علیه السلام فَدَفَعَهُ إلی خَولِیٍّ . (2)4851.امام صادق علیه السلام ( در حدیث بلندی ، از انبیا و اوصیای آنان سخن گفت، ) تاریخ الطبری عن أبی مخنف :قُتِلَ الحُسَینُ علیه السلام واُمُّهُ فاطِمَهُ بِنتُ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله قَتَلَهُ سِنانُ بنُ أنَسٍ النَّخَعِیُّ ثُمَّ الأَصبَحِیُّ ، وجاءَ بِرَأسِهِ خَولِیُّ بنُ یَزیدَ . (3)4852.امام صادق علیه السلام :تاریخ الطبری عن حمید بن مسلم :حَمَلَ عَلَیهِ [أی عَلَی الحُسَینِ علیه السلام ] فی تِلکَ الحالِ سِنانُ بنُ أنَسِ بنِ عَمرٍو النَّخَعِیُّ ، فَطَعَنَهُ بِالرُّمحِ فَوَقَعَ ، ثُمَّ قالَ لِخَولِیِّ بنِ یَزیدَ الأَصبَحِیِّ : اِحتَزَّ رَأسَهُ ! فَأَرادَ أن یَفعَلَ فَضَعُفَ فَاُرعِدَ .
فَقالَ لَهُ سِنانُ بنُ أنَسٍ : فَتَّ (4) اللّهُ عَضُدَیکَ ، وأبانَ یَدَیکَ ، فَنَزَلَ إلَیهِ فَذَبَحَهُ وَاحتَزَّ رَأسَهُ . ثُمَّ دُفِعَ إلی خَولِیِّ بنِ یَزیدَ ، وقَد ضُرِبَ قَبلَ ذلِکَ بِالسُّیوفِ . (5) .
1- .اُسد الغابه : ج 2 ص 28 ، ذخائر العقبی : ص 250 نحوه ، الکامل فی التاریخ : ج 2 ص 581 ، الثقات لابن حبّان : ج 2 ص 309 وفیهما «والذی قتل الحسین بن علیّ علیهماالسلام هو سنان بن أنس النخعی» فقط .
2- .تاریخ الطبری : ج 5 ص 453 .
3- .تاریخ الطبری : ج 5 ص 468 ، تاریخ دمشق : ج 14 ص 249 ، المحن : ص 150 کلاهما عن أبی بکر بن أبی شیبه ، بغیه الطلب فی تاریخ حلب : ج 6 ص 2661 وفیها «سنان بن أبی أنس» ؛ الأمالی للشجری : ج 1 ص 170 .
4- .فَتّ الشیء : کسره (الصحاح : ج 1 ص 259 «فتت») .
5- .تاریخ الطبری : ج 5 ص 453 ، أنساب الأشراف : ج 3 ص 409 ، الکامل فی التاریخ : ج 2 ص 572 ، المنتظم : ج 5 ص 341 ولیس فیه من «ثُمّ قال» إلی «یدیک» ولیس فیهما ذیله وراجع : لباب الأنساب : ج 1 ص 396 والبدایه والنهایه : ج 8 ص 188 .
9 / 19 2سِنان بن اَنَس
4855.عنه صلی الله علیه و آله :اُسْد الغابه :حسین علیه السلام را سِنان بن اَنَس نَخَعی کُشت . نیز گفته شده که شِمر بن ذی الجوشن ، او را کُشت و خولی بن یزید اَصبَحی ، کار را تمام کرد . همچنین ، گفته شده که عمر بن سعد ، او را کشته است ؛ ولی نظرِ درستی نیست و صحیح ، آن است که سِنان بن اَنَس نَخَعی او را کُشت .
امّا سخن کسی که گفته : «شمر و عمر بن سعد ، او را کُشتند» ، از آن روست که شمر ، سپاه را به کُشتن حسین علیه السلام ، تحریک می کرد و با آنان ، به حسین علیه السلام حمله می کرد . عمر هم فرمانده لشکر بود و از این رو ، کُشتن [ حسین علیه السلام ] را به آنها نسبت می دهند .4856.عنه صلی الله علیه و آله ( فی وَصفِ عَلِیٍّ علیه السلام ) تاریخ الطبری به نقل از ابو مِخنَف ، از امام صادق علیه السلام : سِنان بن اَنَس نمی گذاشت که کسی به حسین علیه السلام ، نزدیک شود و به هر کس که می آمد ، حمله می کرد ، مبادا سرِ او را جدا کند [ و جایزه را ببرد ] ، تا آن که خود ، سرِ حسین علیه السلام را [ از تن ]جدا کرد و آن را به خولی سپرد .4857.عنه صلی الله علیه و آله :تاریخ الطبری به نقل از ابو مِخنَف : حسین علیه السلام که مادرش فاطمه علیهاالسلام ، دختر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بود ، کشته شد . او را سِنان بن اَنَس نَخَعی اَصبَحی کُشت و سرش را خولی بن یزید [ به کوفه ]آورد .4853.امام رضا علیه السلام :تاریخ الطبری به نقل از حُمَید بن مسلم : سِنان بن اَنَس نَخَعی ، در آن حال [ که حسین علیه السلام نیمه جان بود ] ، به او حمله کرد و با نیزه به او زخم زد . حسین علیه السلام به زمین افتاد . سِنان به خولی بن یزید اَصبَحی گفت : سرش را جدا کن !
او خواست که این کار را بکند ؛ امّا ناتوان شد و لرزه گرفت .
سِنان بن اَنَس به او گفت : خدا ، بازوانت را بشکند و دستانت را از تنت ، جدا کند !
آن گاه ، خودش پیاده شد و سر حسین علیه السلام را بُرید و از تن جدا کرد و سپس ، آن را به خولی بن یزید سپرد . پیش از آن ، حسین علیه السلام به وسیله شمشیر ، چندین ضربه خورده بود . .
4854.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :تاریخ الطبری عن حمید بن مسلم :قالَ النّاسُ لِسِنانِ بنِ أنَسٍ : قَتَلتَ حُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام وَابنَ فاطِمَهَ ابنَهِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، قَتَلتَ أعظَمَ العَرَبِ خَطَرا ، جاءَ إلی هؤُلاءِ یُریدُ أن یُزیلَهُم عَن مِلکِهِم ، فَأتِ اُمَراءَکَ فَاطلُب ثَوابَکَ مِنهُم ، لَو أعطَوکَ بُیوتَ أموالِهِم فی قَتلِ الحُسَینِ علیه السلام کانَ قَلیلاً .
فَأَقبَلَ عَلی فَرَسِهِ وکانَ شُجاعا شاعِرا وکانَت بِهِ لوثَهٌ (1) ، فَأَقبَلَ حَتّی وَقَفَ عَلی بابِ فُسطاطِ عُمَرَ بنِ سَعدٍ ، ثُمَّ نادی بِأَعلی صَوتِهِ :
أوقِر رِکابی فِضَّهً وذَهَباأنَا قَتَلتُ المَلِکَ المُحَجَّبا قَتَلتُ خَیرَ النّاسِ اُمّا وأباوخَیرُهُم إذ یُنسَبونَ نَسَبا
فَقالَ عُمَرُ بنُ سَعدٍ : أشهَدُ أنَّکَ لَمَجنونٌ ما صَحَحتَ قَطُّ ! أدخِلوهُ عَلَیَّ ، فَلَمّا اُدخِلَ حَذَفَهُ (2) بِالقَضیبِ ، ثُمَّ قالَ : یا مَجنونُ ! أتَتَکَلَّمُ بِهذَا الکَلامِ ؟ ! أما وَاللّهِ لَو سَمِعَکَ ابنُ زِیادٍ لَضَرَبَ عُنُقَکَ . (3) .
1- .لوثهٌ : أی ضعف فی رأیهِ ، وتلجلج فی کلامه (النهایه : ج 4 ص 275 «لوث») .
2- .حَذَفَهُ : أی ضربه (النهایه : ج 1 ص 356 «حذف») .
3- .تاریخ الطبری : ج 5 ص 454 ، الکامل فی التاریخ : ج 2 ص 573 وفیه «السیّد» بدل «الملک» ، أنساب الأشراف : ج 3 ص 410 وفیه بزیاده «خیرهم فی قومهم مرکبا» بعد «نسبا» ولیس فیه صدره إلی «قلیلاً» وراجع : المنتظم ج 5 ص 341 وتذکره الخواصّ : ص 254 .
4855.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :تاریخ الطبری به نقل از حُمَید بن مسلم : مردم به سِنان بن اَنَس گفتند : حسین ، فرزند علی و پسر فاطمه ، دختر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله را کُشتی . بزرگ ترینِ عرب را کُشتی . او آمده بود تا اینان را از [ تختِ ]سلطنتشان ، به زیر بکِشد . پس نزد فرماندهانت برو و پاداشت را از آنها بخواه که اگر همه بیت المال را به تو بدهند ، در برابر کُشتن حسین علیه السلام ، اندک است .
او که جسور و شاعر و کم عقل بود ، با اسبش آمد و آمد تا بر درِ خیمه عمر بن سعد ایستاد و با بالاترین صدایش ، فریاد کشید :
طلا و نقره ، بر رکابم بریزکه من ، پادشاه باحشمت را کُشتم ؛ آن که بهترین پدر و مادر را داشتو به گاه بر شمردن نَسَب ، بهترین نَسَب را داشت .
عمر بن سعد گفت : گواهی می دهم که تو دیوانه ای و هرگز بهبود نیافته ای ! او را نزد من بیاورید .
چون او را به درون [ خیمه ] آوردند ، با چوبْ دستی ، او را زد و سپس گفت : ای دیوانه ! این سخنان ، چیست که می گویی ؟! بدان که به خدا سوگند ، اگر ابن زیاد ، این را از تو بشنود ، گردنت را می زند ! .
9 / 19 3مُشارَکَهُ سِنانٍ وخَولِیٍّ4858.عنه صلی الله علیه و آله :شرح الأخبار :جُرِحَ الحُسَینُ علیه السلام جِراحاتٍ کَثیرَهً . وثَبَتَ لَهُم وقَد أوهَنَتهُ الجِراحُ ، فَأَحجَموا عَنهُ مَلِیّا ، ثُمَّ تَعاوَروهُ (1) رَمیا بِالنَّبلِ ، وحَمَلَ عَلَیهِ سِنانُ بنُ أنَسٍ النَّخَعِیُّ فَطَعَنَهُ ، فَأَثبَتَهُ ، وأجهَزَ خَولِیُّ بنُ یَزیدَ الأَصبَحِیُّ مِن حمیَرَ وَاحتَزَّ رَأسَهُ ، وأتی عُبَیدَ اللّهِ بنَ زِیادٍ . (2)4859.عنه صلی الله علیه و آله :أنساب الأشراف عن عوانه بن الحکم :قُتِلَ الحُسَینُ علیه السلام بِکَربَلاءَ ، قَتَلَهُ سِنانُ بنُ أنَسٍ ، وَاحتَزَّ رَأسَهُ خَولِیُّ بنُ یَزیدَ ، وجاءَ بِهِ إلَی ابنِ زِیادٍ ، فَبَعَثَ بِهِ إلی یَزیدَ مَعَ مُحَفِّزِ بنِ ثَعلَبَهَ . (3)4860.عنه صلی الله علیه و آله ( لِعَلِیٍّ علیه السلام ) سیر أعلام النبلاء :طَعَنَهُ [أیِ الحُسَینَ علیه السلام ] سِنانُ بنُ أنَسٍ النَّخَعِیُّ فی تَرقُوَتِهِ ، ثُمَّ طَعَنَهُ فی صَدرِهِ فَخَرَّ ، وَاحتَزَّ رَأسَهُ خَولِیٌّ الأَصبَحِیُّ لا رَضِیَ اللّهُ عَنهُما . (4)4861.تاریخ بغداد عن أنس :المعجم الکبیر عن الزبیر بن بکّار :قَتَلَهُ [أیِ الحُسَینَ علیه السلام ] سِنانُ بنُ أبی أنَسٍ النَّخَعِیُّ ، وأجهَزَ عَلَیهِ خَولِیُّ بنُ یَزیدَ الأَصبَحِیُّ مِن حِمیَرَ ، وحَزَّ رَأسَهُ وأتی بِهِ عُبَیدَ اللّهِ . (5) .
1- .اعتوروا الشیء وتعاوروه : تداولوه فیما بینهم (لسان العرب : ج 4 ص 618 «عور») .
2- .شرح الأخبار : ج 3 ص 155 .
3- .أنساب الأشراف : ج 3 ص 418 ، الفتوح : ج 5 ص 119 ، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 36 ، مطالب السؤول : ص 76 ؛ کشف الغمّه : ج 2 ص 263 وفیها «نزل إلیه خولی بن یزید الأصبحی لعنه اللّه فاحتزّ رأسه» فقط ، بحار الأنوار : ج 45 ص 56 .
4- .سیر أعلام النبلاء : ج 3 ص 299 و ص 302 ، الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) : ج 1 ص 473 ، تاریخ الإسلام للذهبی : ج 5 ص 13 ، الردّ علی المتعصّب العنید : ص 39 کلّها نحوه ؛ الأمالی للشجری : ج 1 ص 168 وفیهما «کان الذی احتزّ رأس الحسین بن علیّ علیهماالسلامخولی بن زید الأصبحی لعنه اللّه » فقط ، الحدائق الوردیّه : ج 1 ص 123 .
5- .. المعجم الکبیر : ج 3 ص 117 الرقم 2852 ، العقد الفرید : ج 3 ص 366 عن أبی عبید القاسم بن سلام ، تاریخ دمشق : ج 14 ص 252 ، بغیه الطلب فی تاریخ حلب : ج 6 ص 2663 وراجع : جواهر العقدین : ص 409 والإفاده لأبی طالب الزیدی : ص 60 .
9 / 19 3مشارکت سِنان و خولی
4858.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :شرح الأخبار :حسین علیه السلام ، زخم های فراوانی برداشته بود ؛ امّا با همه ناتوانی بر اثر آن زخم ها ، ایستاد . دشمنان ، مدّتی دراز از نزدیک شدن به او ، خودداری کردند . سپس ، او را در میان تیرهای خود گرفتند و سِنان بن اَنَس نَخَعی ، با نیزه به او حمله کرد و آن را در [ بدن ] او فرو کرد و خولی بن یزید اَصبَحی از قبیله حِمیَر ، کار را تمام کرد و سرِ امام علیه السلام را [ از تن ]جدا کرد و نزد عبید اللّه بن زیاد آورد .4859.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :أنساب الأشراف به نقل از عوانه بن حکم : حسین علیه السلام ، در کربلا کشته شد . سِنان بن اَنَس ، او را کُشت و خولی بن یزید ، سرش را [ از تن ] جدا کرد و نزد ابن زیاد آورد . او هم آن را همراه مُحَفِّز بن ثَعلَبه ، برای یزید فرستاد .4860.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ( به علی علیه السلام ) سیر أعلام النبلاء :سِنان بن اَنَس نَخَعی ، نیزه ای در تَرقُوه امام حسین علیه السلام ، فرو کرد و سپس ، آن را [ بیرون کشید ]و در سینه او فرو بُرد . حسین علیه السلام [ بر زمین ] افتاد و خولی [ بن یزید ]اَصبَحی ، سرش را [ از تن ]جدا کرد . خدا از آن دو خشنود مباد !4861.تاریخ بغداد ( به نقل از اَنَس ) المعجم الکبیر به نقل از زبیر بن بکّار : سِنان بن اَنَس نَخَعی ، حسین علیه السلام را کُشت و خولی بن یزید اَصبَحی ، از قبیله حِمیَر ، کارش را تمام کرد و سرش را جدا نمود و نزد عبید اللّه آورد . .
9 / 19 4مُشارَکَهُ شِمرٍ وسِنانٍ4864.الأمالی للصدوق عن زِرِّ بن حُبَیشٍ :لباب الأنساب :الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام ، ضَرَبَهُ خَولِیُّ بنُ یَزیدَ الأَصبَحِیُّ ، قَطَعَهُ شِمرُ بنُ ذِی الجَوشَنِ ، وجَزَّ رَأسَهُ سِنانُ بنُ أنَسٍ النَّخَعِیُّ . (1)9 / 19 5مُشارَکَهُ خَولِیٍّ وسِنانٍ وشِمرٍ4864.الأمالی ، صدوق ( به نقل از زَرّ بن حُبَیش ) المناقب لابن شهرآشوب :قَتَلَهُ عُمَرُ بنُ سَعدِ بنِ أبی وَقّاصٍ وخَولِیُّ بنُ یَزیدَ الأَصبَحِیُّ ، وَاجتَزَّ رَأسَهُ سِنانُ بنُ أنَسٍ النَّخَعِیُّ وشِمرُ بنُ ذِی الجَوشَنِ . (2)9 / 19 6رَجُلٌ مِن مَذحِجَ4867.اُسد الغابه عن عبد الملک بن أبی سلیمان :تاریخ الطبری عن عمّار الدهنی عن أبی جعفر [الباقر] علیه السلام :فَقاتَلَ [الحُسَینُ علیه السلام ]حَتّی قُتِلَ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ ، قَتَلَهُ رَجُلٌ مِن مَذحِجَ ، وحَزَّ رَأسَهُ وَانطَلَقَ بِهِ إلی عُبَیدِ اللّهِ . (3) .
1- .لباب الأنساب : ج 1 ص 396 .
2- .المناقب لابن شهرآشوب : ج 4 ص 77 ، بحار الأنوار : ج 44 ص 198 ح 15 .
3- .تاریخ الطبری : ج 5 ص 390 ، تهذیب الکمال : ج 6 ص 428 ، تهذیب التهذیب : ج 1 ص 592 ، سیر أعلام النبلاء : ج 3 ص 309 ، مروج الذهب : ج 3 ص 70 ؛ الأمالی للشجری : ج 1 ص 192 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 74 ح 4 .
9 / 19 4مشارکت شمر و سِنان
4867.اُسد الغابه ( به نقل از عبد الملک بن ابی سلیمان ) لباب الأنساب :خولی بن یزید اَصبَحی ، بر حسین بن علی علیه السلام ضربه زد ، شمر بن ذی الجوشن ، او را تکّه تکّه کرد و سِنان بن اَنَس نَخَعی ، سرش را [ از تن ] جدا کرد .
9 / 19 5مشارکت خولی و سِنان و شِمر
4870.الغارات عن علیّ بن محمّد بن أبی سیف عن أصحابه ( فی بَیانِ اهتِمامِ مُحَمَّدِ بنِ أبی بَکرٍ بِکِ ) المناقب ، ابن شهرآشوب :عمر بن سعد بن ابی وقّاص و خولی بن یزید اَصبَحی ، حسین علیه السلام را کشتند و سِنان بن اَنَس نَخَعی و شمر بن ذی الجوشن ، سرش را [ از تن ] جدا کردند .
9 / 19 6مردی از قبیله مَذحِج
4872.رسول اللّه صلی الله علیه و آله :تاریخ الطبری به نقل از عمّار دُهْنی ، از امام باقر علیه السلام : حسین علیه السلام ، جنگید تا کشته شد . درودهای خدا بر او باد ! مردی از مَذحِج ، او را کُشت و سرش را جدا کرد و نزد عبید اللّه [ بن زیاد ]آورد . .
9 / 20رُجوعُ الفَرَسِ بِلا راکِبٍ4875.الاستیعاب عن عبد اللّه بن عبّاس :الأمالی للصدوق عن عبد اللّه بن منصور عن جعفر بن محمّد بن علیّ بن الحسین عن أبیه عن جدّه [زین العابدین] علیهم السلام :أقبَلَ فَرَسُ الحُسَینِ علیه السلام حَتّی لَطَّخَ عُرفَهُ وناصِیَتَهُ بِدَمِ الحُسَینِ علیه السلام ، وجَعَلَ یَرکُضُ ویَصهَلُ ، فَسَمِعَ بَناتُ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله صَهیلَهُ ، فَخَرَجنَ فَإِذَا الفَرَسُ بِلا راکِبٍ ، فَعَرَفنَ أنَّ حُسَینا علیه السلام قَد قُتِلَ .
وخَرَجَت اُمُّ کُلثومٍ بِنتُ الحُسَینِ علیه السلام (1) ، واضِعَهً یَدَها عَلی رَأسِها ، تَندُبُ وتَقولُ : وا مُحَمَّداهُ ! هذَا الحُسَینُ بِالعَراءِ ، قَد سُلِبَ العِمامَهَ وَالرِّداءَ . (2)4871.تفسیر فرات ( به نقل از کعب الأحبار ) مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی :أقبَلَ فَرَسُ الحُسَینِ علیه السلام ، وقَد عَدا مِن بَینِ أیدیهِم أن لا یُؤخَذَ ، فَوَضَعَ ناصِیَتَهُ فی دَمِ الحُسَینِ علیه السلام ، وذَهَبَ یَرکُضُ إلی خَیمَهِ النِّساءِ ، وهُوَ یَصهَلُ ویَضرِبُ بِرَأسِهِ الأَرضَ عِندَ الخَیمَهِ .
فَلَمّا نَظَرَت أخَواتُ الحُسَینِ علیه السلام وبَناتُهُ وأهلُهُ إلَی الفَرَسِ لَیسَ عَلَیهِ أحَدٌ ، رَفَعنَ أصواتَهُنَّ بِالصُّراخِ وَالعَویلِ ، ووَضَعَت اُمُّ کُلثومٍ یَدَها عَلی اُمِّ رَأسِها ونادَت : وا مُحَمَّداه ! وا جَدّاه ! وا نَبِیّاه ! وا أبَا القاسِماه ! وا عَلِیّاه ! وا جَعفَراه ! وا حَمزَتاه ! وا حَسَناه ! هذا حُسَینٌ بِالعَرا ، صَریعٌ بِکَربَلا ، مَحزوزُ الرَّأسِ مِنَ القَفا ، مَسلوبُ العِمامَهِ وَالرِّداءِ ! ثُمَّ غُشِیَ عَلَیها . (3)4872.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :المزار الکبیر فی زِیارَهِ النّاحِیَهِ : وأسرَعَ فَرَسُکَ شارِدا ، وإلی خِیامَکَ قاصِدا ، مُحَمحِما باکِیا . فَلَمّا رَأَینَ النِّساءُ جَوادَکَ مَخزِیّا ، ونَظَرنَ سَرجَکَ عَلَیهِ مَلوِیّا ، بَرَزنَ مِنَ الخُدورِ ، ناشِراتِ الشُّعورِ ، عَلَی الخُدودِ لاطِماتٍ ، لِلوُجوهِ سافِراتٍ (4) ، وبِالعَویلِ داعِیاتٍ ، وبَعدَ العِزِّ مُذَلَّلاتٍ ، وإلی مَصرَعِکَ مُبادِراتٍ ، وَالشِّمرُ جالِسٌ عَلی صَدرِکَ ، مولِغٌ سَیفَهُ عَلی نَحرِکَ ، قابِضٌ عَلی شَیبَتِکَ بِیَدِهِ ، ذابِحٌ لَکَ بِمُهَنَّدِهِ ، قَد سَکَنَت حَواسُّکَ ، وخَفِیَت أنفاسُکَ ، ورُفِعَ عَلَی القَنا رَأسُکَ . (5) .
1- .والصحیح : «اُخت الحسین» ، کما فی روضه الواعظین .
2- .الأمالی للصدوق : ص 226 ح 239 ، روضه الواعظین : ص 209 من دون إسنادٍ إلی أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 44 ص 322 .
3- .مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی : ج 2 ص 37 ، الفتوح : ج 5 ص 119 نحوه ولیس فیه ذیله من «ووضعت» ؛ بحار الأنوار : ج 45 ص 60 .
4- .فی المصدر : «الوجوه سافرات» ، والظاهر أنّ الصواب ما أثبتناه کما فی بحار الأنوار : ج 101 ص 240 . و قد قرأها بعضُهم هکذا : «ناشِرات الشعور علی الخدود ، لاطمات الوجوه ، سافرات ،» ، و لکنّه بعید .
5- .المزار الکبیر: ص 504 ح 9 وراجع : موسوعه الإمام الحسین علیه السلام : ج 12 ص 248 (القسم الثالث عشر / الفصل الثالث عشر / الزیاره الثانیه بروایه الإقبال) .
9 / 20بازگشت اسبِ بی سوار
الأمالی ، صدوق به نقل از عبد اللّه بن منصور ، از امام صادق ، از پدرش امام باقر ، از امام زین العابدین علیهم السلام : اسب حسین علیه السلام ، جلو رفت تا یال و پیشانی اش از خون حسین ، رنگین شد ، و می تاخت و شیهه می کشید . دختران پیامبر صلی الله علیه و آله ، شیهه اش را شنیدند و بیرون دویدند . اسب را بدون سوار دیدند و فهمیدند که حسین علیه السلام ، کُشته شده است . امّ کلثوم ، دختر (1) حسین علیه السلام ، [ از خیمه ] بیرون آمد و در حالی که دست بر سر نهاده بود ، ناله می کرد و می گفت : وا محمّدا ! این ، حسین علیه السلام است که بی عمامه و رَدا در صحرا افتاده است .
مقتل الحسین علیه السلام ، خوارزمی :اسب حسین علیه السلام ، از دست دشمنان گریخت . پیش آمد و پیشانی اش را بر خون حسین علیه السلام نهاد و به تاختْ رفت تا به خیمه زنان رسید . شیهه می کشید و سرش را به زمینِ جلوی خیمه می کوفت . هنگامی که خواهران حسین علیه السلام و دختران و خانواده اش ، کسی را روی اسب ندیدند ، صدا به ناله و ضجّه ، بلند کردند و اُمّ کلثوم ، دست بر فرق سرش نهاد و فریاد بر آورد : وا محمّدا ! وا جدّا ! وا نبیّا ! وا ابا قاسما ! وا علیّا ! وا جعفرا ! وا حمزتا ! وا حَسَنا ! این ، حسین است که در صحرای کربلا ، بر خاکْ افتاده است ، سر از پُشتْ بریده و عمامه و رَدا ، رُبوده ! سپس ، از حال رفت .
المزار الکبیر در «زیارت ناحیه مقدّسه» : و اسبت ، به شتابْ گریخت و با شیهه و گریان ، آهنگ خیمه هایت را کرد . هنگامی که زنان ، اسبت را خوار و پریشان ، و زین تو را بر آن ، واژگون دیدند ، از پرده بیرون آمدند ، موهایشان را پریشان کرده ، بر گونه های خود زدند ، صورت های خود را گشودند و ناله ، سر دادند و پس از عزّتمندی ، خوار شدند و به سوی قتلگاهت شتافتند . شمر ، بر سینه ات نشسته و شمشیرش را در گودیِ گلویت ، فروُبرده است و محاسن سپیدت را به دستش گرفته است و با شمشیر هندی خود ، تو را ذبح می کند . حواس تو ، آرام گرفته است و نفس هایت ، آهسته گشته است و سرت ، بر بالای نیزه رفته است .
1- .صحیح ، آن است که اُمّ کلثوم ، خواهر امام حسین علیه السلام است .
سخنی در باره تعداد شهدای کربلا
اشاره
تعداد دقیق شهدای کربلا ، مشخّص نیست . از این رو ، برای رسیدن به عددی نزدیک به واقع ، نام کسانی را که در منابع نسبتا معتبر ، در زمره شهدای کربلا شمرده شده اند ، در این جا می آوریم . گفتنی است که شهدای واقعه کربلا را به چهار دسته ، می توان تقسیم کرد :
دسته اوّل : شهدای کربلا از یاران پیامبر خدا صلی الله علیه و آله
این عدّه ، عبارت اند از : 1. اَنَس بن حارث 2. عبد الرحمان بن عبد ربّه انصاری . (1)
دسته دوم : شهدای کربلا از یاران امام علی علیه السلام
این عدّه ، عبارت اند از : 3. ابو ثُمامه عمرو بن عبد اللّه صائِدی 4. حبیب بن مُظاهر اسدی
1- .علی القاعده ، افراد دیگری هم از صحابه پیامبر در سپاه امام علیه السلام بوده اند ، چنان که در باره افرادی نظیر : حبیب بن مُظاهر و مسلم بن عوسجه و هانی بن عُروه و عبد اللّه بن یقطُر ، ادّعا شده است (إبصار العین : ص 221) ؛ امّا بر اساس مدارکی که فعلاً در دست هستند ، تنها در باره این دو نفر مدرک روشن و معتبر وجود دارد .
5. زاهر ، غلام عمرو بن حَمِق 6. عمّار بن ابی سلامه دالانی 7. سعد بن حارث خُزاعی ، غلام امیر مؤمنان علیه السلام 8. عبد اللّه بن عُمَیر کَلْبی 9. کَردوس بن زهیر 10. نافِع بن هلال جملی .
دسته سوم : شهدای کربلا از اهل بیت امام حسین علیه السلام
این عدّه ، عبارت اند از : 11. علی اکبر 12. عبد اللّه (علی اصغر) 13. عبد اللّه بن علی 14. عثمان بن علی 15. جعفر بن علی 16. عبّاس بن علی 17. ابو بکر بن علی 18. محمّد بن علی 19. ابو بکر بن حسن 20. عبد اللّه بن حسن 21. قاسم بن حسن 22. جعفر بن عقیل 23. عبد الرحمان بن عقیل 24. عبد اللّه بن عقیل 25. محمّد بن ابی سعید بن عقیل
26. عبد اللّه بن مسلم بن عقیل 27. محمّد بن عبد اللّه بن جعفر 28. عون بن عبد اللّه بن جعفر . در گزارش های نادر ، افراد دیگری نیز در شمارِ شهدای اهل بیت آمده اند ؛ از جمله : 29. ابراهیم بن علی (1) 30. عبّاس اصغر بن علی (2) 31. جعفر بن علی 3 33. عبد اللّه اصغر بن علی (3) 34. عبید اللّه بن علی 5
.
1- .لباب الأنساب : ج 1 ص 400 ، المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 112 ؛ عقد الفرید : ج 3 ص 370 ، الامامه والسیاسه : ج 2 ص 12 ، مقاتل الطالبیّین : ص 91 ، مقتل الحسین علیه السلام ، خوارزمی : ج 2 ص 47 .
2- .تهذیب الکمال : ج 20 ص 479 ، تاریخ خلیفه بن خیّاط : ص 179 .
3- .المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 12 (که در آن ، نامی از عبداللّه فرزند اُم البنین نیامده و ممکن است این ، همان باشد) .
35. عمر بن علی (1) 36. عتیق بن علی (2) 37. قاسم بن علی (3) 38. بشر بن حسن (4) 39. عمر بن حسن (5) 40. ابو بکر بن حسین (6) 41. ابو بکر بن قاسم بن حسین (7) 42. ابراهیم بن حسین (8) 43. جعفر بن حسین (9) 44. حمزه بن حسین 10
1- .ر. ک : ص 117 (فصل پنجم : شهادت فرزندان امیر مؤمنان علیه السلام / یادآوری) .
2- .سیر أعلام النبلاء :ج 3 ص 320 ، تاریخ الإسلام ، ذهبی : ج 5 ص 21، تهذیب الکمال : ج 20 ص 479 .
3- .المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 107 .
4- .المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 112 .
5- .المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 112 ؛ مقتل الحسین علیه السلام ، خوارزمی : ج 2 ص 48 .
6- .ر . ک : ص 135 (فصل ششم / ابوبکر بن حسن) .
7- .تاریخ خلیفه بن خیّاط : ص 179 .
8- .المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 113 .
9- .الطبقات الکبری (الطبقه الخامسه من الصحابه) : ج 1 ص 476 ؛ المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 113 .
45. زید بن حسین (1) 46. قاسم بن حسین (2) 47. محمّد بن حسین (3) 48. عمر بن حسین (4) 49. محمّد بن عقیل (5) 50. محمّد بن عبد اللّه بن عقیل (6) 51. حمزه بن عقیل (7) 52. علی بن عقیل (8) 53. عَون بن عقیل (9) 54. جعفر بن محمّد بن عقیل (10)
1- .المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 113 .
2- .همان.
3- .المناقب ، ابن شهر آشوب: ج 4 ص 108 ؛ در أنساب الأشراف :ج3 ص 422 «قاسم بن حسن» را ذکر نکرده و احتمال تصحیف ، قوی است .
4- .المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 113 ؛ تذکره الخواص : ص 277 .
5- .أنساب الأشراف : ج 2 ص 328 و 414 ، الأخبار الطوال : ص 257 ، مقتل الحسین علیه السلام ، خوارزمی : ج 2 ص 48 .
6- .نسب قریش : ص 45 ، مقتل الإمام أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب ، ابن ابی الدنیا : ص 122 ؛ لباب الأنساب : ج 1 ص 334 .
7- .المجدی : ص 308 .
8- .مقاتل الطالبیّین : ص 98 ، لباب الأنساب : ج 1 ص 402 .
9- .أنساب الأشراف : ج 3 ص 422 ، تذکره الخواص : ص 255 ؛ المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 112 .
10- .مقاتل الطالبیّین : ص 98 ، مقتل الحسین علیه السلام ، خوارزمی : ج 2 ص 48 ؛ المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 112 .
55. ابو سعید بن عقیل (1) 56. ابراهیم بن مسلم بن عقیل (2) 57. محمّد بن مسلم بن عقیل (3) 58. عبد الرحمان بن مسلم بن عقیل (4) 59. عبید اللّه بن مسلم بن عقیل (5) 60. ابو عبد اللّه بن مسلم بن عقیل (6) 61. علی بن مسلم بن عقیل (7) 62. ابراهیم بن جعفر (8) 63. ابو بکر بن عبد اللّه بن جعفر (9) 64. عون اصغر بن عبد اللّه بن جعفر (10) 65. حسین بن عبد اللّه بن جعفر (11)
.
1- .المجدی : ص 308 .
2- .الأمالی ، صدوق : ص 143 الرقم 145 .
3- .مقاتل الطالبیّین : ص 97 ، تذکره الخواص : ص 255 ، مقتل الحسین علیه السلام ، خوارزمی : ج 2 ص 48 ، کفایه الطالب : ص 447 ؛ الأمالی ، صدوق : ص 143 الرقم 145 ، لباب الأنساب : ج 1 ص 335 و 402 ، المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 106 و 112 .
4- .تاریخ خلیفه بن خیّاط : ص 179 ، سیر أعلام النبلاء : ج 3 ص 320 ، نسب قریش : ص 84 ، مقتل الحسین علیه السلام ، خوارزمی : ج 2 ص 47 .
5- .الإقبال : ج 3 ص 76 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 68 .
6- .مصباح الزائر : ص 281 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 271 .
7- .لباب الأنساب :ج 1 ص 335.
8- .مقتل الحسین علیه السلام ، خوارزمی : ج 2 ص 49 .
9- .أنساب الأشراف : ج 2 ص 325 ، شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید : ج 15 ص 237، (گفته شده است که در واقعه «حَرّه» کشته شده است ر. ک: مقاتل الطالبیّین : ص 122 ، جمهره أنساب العرب : ص 68) .
10- .نسب قریش: ص 83 ، جمهره أنساب العرب : ص 68 .
11- .نسب قریش : ص 83 ، جمهره أنساب العرب : ص 68 .
66. عبید اللّه بن عبد اللّه بن جعفر (1) 67. عون بن جعفر بن جعفر 2 68. محمّد بن جعفر 3 69. محمّد بن عبّاس (2) 70. احمد بن محمّد هاشمی . (3)
دسته چهارم : شهدای کربلا از یاران امام حسین علیه السلام
71. ابراهیم بن حُصَین اسدی 72. برادرزاده حُذَیفه بن اَسید غِفاری 73. ابو هَیّاج 74. اَدهَم بن امیّه
1- .مقاتل الطالبیّین : ص 96 ، مقتل الحسین علیه السلام ، خوارزمی : ج 2 ص 48 ، کفایه الطالب : ص 446 ؛ المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 106 و 112 وفیه «عبد اللّه بن عبد اللّه بن جعفر» .
2- .المناقب ، ابن شهرآشوب: ج 4 ص 112.
3- .المناقب ، ابن شهرآشوب: ج 4 ص 105 ابن شهر آشوب ، از او رَجَزی نقل نموده است ؛ ولی از کشته شدن او سخن نمی گوید .
75. انیس بن مَعقِل اَصبَحی 76. بُرَیر بن خُضَیر 77. بشیر بن عمرو حَضرَمی 78. جابر بن حَجّاج 79. جَبَله بن علی شیبانی 80. جُنَاده بن حارث 81. جُندَب بن حجیر 82. جوانی که پدرش شهید شده بود 83. جون ، غلام ابو ذر 84. جوین بن مالک 85. حارث بن اِمرؤ القیس 86. حارث بن نَبهان ، غلام حمزه بن عبد المطّلب 87. حتوف بن حارث 88. حَجّاج بن زید 89. حَجّاج بن مَسروق 90. حُرّ بن یزید ریاحی 91. حلّاس بن عمرو 92. نُعمان بن عمرو 93. حَنظَله بن اسعد 94. رافع ، هم پیمان بنی شنده 95. رُمَیث بن عمرو 96. زُهَیر بن بِشْر خَثعَمی 97. زُهَیر بن سلیم اَزْدی
98. زُهَیر بن قَین بَجَلی 99. زید بن مَعقِل 100. سالم ، هم پیمان ابن مدنیّه 101. سعد بن حنظله تمیمی 102. سعید بن عبد اللّه حنفی 103. سعید بن کَردَم 104. سلیمان ، غلام امام حسین علیه السلام 105. سلیمان بن ربیعه 106. سوّار بن ابی حِمیَر 107. سُوَید بن عمرو بن ابی مُطاع 108. سیف بن حارث جابری 109. سیف بن مالک 110. شَبیب بن عبد اللّه نَهشَلی 111. شوذَب ، هم پیمان بنی شاکر 112. ضُباب بن عامر 113. ضَرغامه بن مالک 114. عابِس بن ابی شَبیب شاکری 115. عامر بن مسلم 116. سالم ، غلام عامر بن مسلم 117. عباد بن ابی مهاجر 118. عبد الرحمان بن عبد اللّه اَرحَبی (یَزَنی) 119. عبد اللّه بن قیس غِفاری 120. عبد الرحمان بن قیس غِفاری
121. عُقْبه بن صَلت 122. عمّار بن حسّان طایی 123. عمران بن کعب 124. عمر بن اَحدوث حَضرَمی 125. عمر بن خالد صَیداوی 126. سعد ، غلام عمر بن خالد صَیداوی 127. عمرو بن خالد اَزْدی 128. خالد بن عمرو اَزْدی 129. عمرو بن ضَبیعه 130. عمرو بن عبد اللّه جُندَعی 131. عمرو بن قَرَظَه انصاری 132. عُمَیر (/ عمرو) بن عبد اللّه مَذحِجی 133. غلام ترک 134. قارِب ، غلام امام حسین علیه السلام 135. قاسم بن حبیب اَزْدی 136. قَعنَب بن عمرو نَمِری 137. کِنانه بن عتیق 138. مالک بن عبد بن سَریع جابری 139. مُجَمِّع بن زیاد 140. مُجَمّع بن عبد اللّه عائِذی 141. پسر مُجَمّع بن عبد اللّه عائذی 142. مسعود بن حَجّاج 143. [فرزندش]عبد الرحمان بن مسعود
144. مُسلم بن عَوسَجه اسدی 145. مسلم(/ اَسلَم) بن کثیر 146. مُنجِح ، غلام امام حسین علیه السلام 147. نَعیم بن عَجْلان 148. هَفهاف بن مُهَنَّد راسِبی 149. هَمّام بن سَلَمه قانِصی (قایضی) 150. وَهْب بن وهب 151. یحیی بن سلیم مازِنی 152. ابو شعشعا ، یزید بن زیاد بن مُهاصِر 153. یزید بن نَبیط عبدی 154. و فرزندش عبد اللّه بن نَبیط عبدی 155. و فرزند دیگرش عبید اللّه بن نَبیط عبدی . افزون بر اسامی یاد شده ، افراد دیگری نیز جزو شهدای کربلا گزارش شده اند که به دلیل معتبر نبودن منابع گزارش ها ، از ذکر آنها ، صرف نظر کردیم .